“ศุภชัย“ ปลัดกระทรวง อว. เปิดเวที “Thailand Forum on Ethical Implications of AI in Research”

วันที่ 3 กันยายน 2568 กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม โดย สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ(วช.) ร่วมกับ เครือข่ายการพัฒนาและส่งเสริมมาตรฐานและจริยธรรมการวิจัย จัดการประชุมเสวนาระดับชาติ “Thailand Forum on Ethical Implications of AI in Research” โดยได้รับเกียรติจาก ศ.ดร.ศุภชัย ปทุมนากุล ปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม เป็นประธานในพิธีเปิดและบรรยายพิเศษในหัวข้อ “จริยธรรมการวิจัยในกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม” พร้อมด้วย ดร.วิภารัตน์ ดีอ่อง ผู้อำนวยการสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ กล่าวต้อนรับและนำเสนอทิศทางของ วช. และเครือข่ายในการขับเคลื่อน AI in Research และ ดร.อัณณ์ณิชา โตกิจกล้าธวัฒน์ ที่ปรึกษาด้านระบบวิจัย วช. กล่าวรายงาน ณ โรงแรมอีสติน แกรนด์ พญาไท กรุงเทพฯ

ศ.ดร.ศุภชัย ปทุมนากุล ปลัดกระทรวง อว. กล่าวถึงเทคโนโลยี AI ที่ได้เข้ามาเพิ่มความซับซ้อนในมิติของจริยธรรมการวิจัย โดยเฉพาะในด้านผลลัพธ์ของข้อมูลและกระบวนการวิเคราะห์ ที่ส่งผลต่อการพิจารณาความน่าเชื่อถือของงานวิจัย ดังนั้น นักวิจัยจำเป็นต้องพัฒนาความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับ AI literacy เพื่อให้สามารถนำเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์มาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุดในงานวิจัย โดยไม่ขัดต่อหลักจริยธรรม ทั้งนี้ การใช้ AI เป็นเครื่องมือที่มีศักยภาพในการยกระดับคุณภาพของงานวิจัย แต่ในขณะเดียวกัน นักวิจัยต้องมีความตระหนักและรับผิดชอบต่อการใช้งานเทคโนโลยีดังกล่าว เพื่อให้สามารถพัฒนาไปสู่การเป็น "Super Researcher" ที่สามารถผสานศักยภาพของ AI กับจริยธรรมได้อย่างมีประสิทธิภาพ อย่างไรก็ตามกระทรวง อว. และสถาบันอุดมศึกษาทั่วประเทศ ควรให้ความสำคัญกับการร่วมกันกำกับ ติดตาม และตรวจสอบผลงานวิจัยให้เป็นไปตามมาตรฐานจริยธรรม

ดร.วิภารัตน์ ดีอ่อง ผู้อำนวยการสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ กล่าวว่า ปัจจุบัน AI ได้เข้ามาเปลี่ยนแปลงโลกการวิจัยอย่างรวดเร็ว ซึ่งแม้จะเปิดโอกาสใหม่ ๆ ในการพัฒนางานวิจัย แต่ก็ยังมาพร้อมกับความท้าทายด้านจริยธรรมที่จำเป็นต้องได้รับการกำกับดูแลอย่างรอบคอบ เพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว วช. ได้กำหนดทิศทางเชิงยุทธศาสตร์ในการส่งเสริมการใช้ AI ในการวิจัยอย่างมีจริยธรรม ภายใต้กรอบสำคัญ คือ การแต่งตั้ง ‘คณะกรรมการส่งเสริมและสนับสนุนจริยธรรมการวิจัยของประเทศ’ และมีเครือข่ายพันธมิตรภารกิจ Research Integrity (TH-RIN) เพื่อกำกับการใช้ AI ในการวิจัยให้เป็นไปตามกฎหมายและจริยธรรม, พัฒนาศักยภาพนักวิจัยผ่านความร่วมมือกับหน่วยงานทั้งในระดับชาติและต่างประเทศ ตลอดจนส่งเสริมการใช้ประโยชน์จาก AI มุ่งเน้นการวิจัยที่ตอบโจทย์การพัฒนาที่ยั่งยืน อาทิ ด้านการแพทย์ เกษตรอัจฉริยะ และนโยบายสาธารณะ ทั้งนี้ เพื่อยกระดับมาตรฐานการวิจัยไทยให้มีความทันสมัย โปร่งใส และรับผิดชอบต่อสังคม

ดร.อัณณ์ณิชา โตกิจกล้าธวัฒน์ ที่ปรึกษาด้านระบบวิจัย กล่าวว่า การนำ AI มาประยุกต์ใช้ในงานวิจัยได้นำมาซึ่งข้อกังวลในหลายด้าน ทั้งในเรื่องความโปร่งใสของกระบวนการประมวลผล ความเป็นกลางของอัลกอริทึม และการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องกำหนดแนวทางการใช้ AI ที่มีความชัดเจน โปร่งใส และมีความรับผิดชอบ เพื่อยกระดับมาตรฐานจริยธรรมการวิจัยให้สอดคล้องกับหลักสากล การประชุมเสวนาครั้งนี้จึงนับเป็นเวทีสำคัญในการอภิปรายถึงความท้าทายที่เกิดขึ้น พร้อมทั้งแลกเปลี่ยนความคิดเห็นเพื่อร่วมกันกำหนดบรรทัดฐานจริยธรรมในการใช้ AI ในงานวิจัย อันจะเป็นแนวทางสำคัญให้นักวิจัยสามารถใช้ AI ได้อย่างมีจริยธรรมและเกิดประโยชน์สูงสุดต่อสังคม

ภายในงานประกอบด้วยการบรรยายพิเศษและการเสวนาจากวิทยากรผู้เชี่ยวชาญ เพื่อเสริมสร้างความเข้าใจด้านจริยธรรมการใช้ AI ในงานวิจัยอย่างรอบด้าน ตลอดจนการประชุมกลุ่มย่อยในหลากหลายสาขาวิชา ดังนี้

- การบรรยายพิเศษ เรื่อง “จริยธรรมการใช้ AI กับงานวิจัยและวิชาการ” โดย ศ.นายแพทย์ยง ภู่วรวรรณ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

- การบรรยายพิเศษ เรื่อง “จริยธรรมการวิจัยในการใช้ AI ในมิติสาขาวิชาการและการบูรณาการศาสตร์” โดย ศ.กิตติคุณ นายแพทย์สุทธิพร จิตต์มิตรภาพ ประธานคณะกรรมการพิจารณางบประมาณด้าน ววน. ประจำปี 2569 และประธานคณะทำงานที่ปรึกษาเพื่อการพัฒนาศูนย์รวมผู้เชี่ยวชาญ (Hub of Talents) และศูนย์กลางด้านความรู้ (Hub of Knowledge)

- การเสวนาประเด็นมาตรฐานและจริยธรรมการวิจัย เรื่อง “AI Platform และการพิจารณาใช้ในงานวิจัยในมาตรฐานและจริยธรรมการวิจัยในสาขาวิชาการ” โดย ศ.นายแพทย์ยง ภู่วรวรรณ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ศ.ดร.ไพศาล กิตติศุภกร จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ศ.ดร.สุภา หารหนองบัว มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, ศ.ดร.ปังปอนด์ รักอำนวยกิจ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และ ศ.ดร.ณัฐดนัย หาญการสุจริต มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

- การประชุมกลุ่มย่อย ประเด็น “Ethical Implications of AI in Research” ใน 5 กลุ่มเรื่อง ได้แก่ กลุ่มวิชาการด้านวิทยาศาสตร์การแพทย์และสาธารณสุข, กลุ่มวิชาการด้านวิศวกรรมศาสตร์, กลุ่มวิชาการด้านวิทยาศาสตร์ธรรมชาติ, กลุ่มวิชาการด้านสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ และกลุ่มวิชาการด้านเกษตรศาสตร์




ทั้งนี้ การประชุมเสวนาในครั้งนี้มีบทบาทสำคัญในการวางรากฐานสู่การกำหนดแนวทางการใช้เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) อย่างมีจริยธรรมในการทำวิจัยของประเทศ เพื่อเสริมสร้างความเชื่อมั่นในระบบวิจัยไทยในระดับสากล และสนับสนุนการกำหนดนโยบายและกฎระเบียบที่เหมาะสม เพื่อรองรับการเติบโตและการประยุกต์ใช้ AI อย่างยั่งยืนในอนาคต